Altişveren ve Taşeron Yönetim Süreci
Alt işveren ve Taşeron (Müteahhit, Yüklenici, 3. Taraf Firmalar) Çalışmalarının Önemi
Günümüzde iş dünyasında sıklıkla karşılaştığımız ve gün geçtikçe daha fazla önem kazanan alt işveren ve taşeron çalışmaları birçok sektörde yaygın olarak kullanılan çalışma türü olup birçok gereksinim ve güvenlik tedbirleri içermektedir. Bu çalışmalar hem iş veren hem çalışanlar için çoğu zaman avantaj sağlasa da gereklilikler yerine getirilmediğinde olumsuz durumlar ile karşılaşılabilir. Bu nedenle alt işveren ve taşeron yönetimi konusunda oldukça dikkatli ve hassas olunmalıdır.
Alt işveren ve Taşeron Çalışmalarının Farkı
Alt işveren ve taşeron firma çalışmalarındaki farkı anlamak için söz konusu ‘’iş’’ in hangi iş olduğuna odaklanmak gerekir.
Asıl işverene ait ve yapılacak olan iş eğer asıl işverenin ürettiği mal ve verdiği hizmet süreci içinde ve tamamlayıcı nitelikte ise bu iş alt işverenlik olarak tanımlanır.
Yapılacak iş eğer asıl işverenin ürettiği mal ve verdiği hizmet süreci içinde ve tamamlayıcı nitelikte değil bu taşeron (3.taraf firma) işi olarak tanımlanır. Bu çalışmalarda asıl işveren işi veren taraf asıl işveren olarak nitelendirilmez. Bu tür işlerde anahtar teslim iş tanımlaması yapılması yani eser sözleşmesi yapılması oldukça önemlidir.
Alt işveren
İşi talep eden yani asıl işverenin asıl işin belirli bir bölümünü yapmakla sorumlu olan ikinci bir işverendir. Asıl işveren geniş çaplı bir işin belli bir bölümünü uzmanlık, teknoloji, kapasite veya zaman gibi çeşitli sebeple alt işverene yaptırabilir. Bu durumda söz konusu işin verildiği diğer işveren, alt işveren olarak adlandırılır. Alt işverenlik kapsamındaki işlere güvenlik, yemekhane, temizlik işleri örnek verilebilir.
Alt İşverenlik Çalışmalarında Alt İşverenin ve Asıl İşverenin Sorumluluğu
Alt işverenlik 4857 sayılı kanun ile yasalar kapsamındadır. Bu nedenle asıl işveren ile alt işveren arasında zincirleme bir sorumluluk bulunur. Örneğin alt işveren firmaya ait çalışanın yaşayacağı bir kaza ya da çalışılan alanda herhangi bir kaza, olay yaşanırsa bu durumdan asıl işveren de alt işveren kadar sorumludur. Bu nedenle alt işverenlik çalışmaları esnasında bazı gereklilikler vardır.
Alt işverenlik çalışmalarında alt işveren kadar asıl işi veren yani işin sahibinin de bazı yükümlülükleri vardır. Bu yükümlülükler:
• Alt İşverenlik Sözleşmesinin Yapılması
Taraflar aşağıdaki hususların içerdiği yazılı bir sözleşme yapmak durumundadır:
-Her iki tarafın şirket unvanı ve adresi (asıl işveren ve alt işveren tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar ise asıl işveren ve alt işveren vekillerinin adı soyadı ve adresi)
-İşyerinde yürütülen asıl işin ne olduğu
-Alt işverene verilen işin ne olduğu
-İşin öngörülen başlangıç ve bitiş tarihi
-Alt işverene verilen işin yürütülme esasları
-Alt işverenin faaliyetinin işyerinin hangi bölümünde gerçekleşeceği
-Asıl işverenin, alt işverenin çalışanlarına karşı o iş yerinde doğan yükümlülüklerde alt işveren ile sorumlu olduğu
-Asıl işveren veya vekilinin, alt işveren veya vekilinin imzası
** İşletmenin veya işin gereği teknolojik nedenler ile asıl işin bir bölümünün alt işverene verilmesi halinde işi alan alt işveren işin bir bölümünü başka bir işverene veremez.
•Risk Analizinin Yapılması
Asıl işveren ve alt işveren işin gerçekleşeceği alanda risk analizini beraber yapmakla yükümlüdür. Risk analizinin yapılması iş yerinde olası tehlikelerin belirlenmesi ve kontrol tedbirlerinin alınması bakımından oldukça önemlidir.
•Eğitim ve Yetkinlik
Alt işveren çalışanlarına ait:
-Sigorta girişlerini yapmak,
-Temel iş güvenliği eğitimlerini verdirmek,
-İşe özel kişisel koruyucu donanımları temin etmek ve zimmetlemek,
-Çalışanların sağlık ve güvenlik açısından işe uygun olup olmadığını değerlendirmek ve raporlamak
-İşe özgü mesleki eğitim gerekliliğini sorgulamak
Asıl işveren ise yukarıda sayılan belgelerin kontrolü ve geçerliliğinden alt işveren kadar sorumludur.
•İletişim ve Acil Durum Planları
Asıl işveren ve alt işveren firmalar arasında etkili iletişim kanalları oluşturulmalı ve acil durum planları yapılmalıdır. Asıl işveren alt işveren firma çalışanlarına kendi işletme güvenlik kuralları, riskleri ve acil durumları ile ilgili bilgilendirme yapmalı ve kayıt altına almalıdır. Bu, anlık müdahalenin ve iş kazalarının etkilerinin en aza indirilmesine yardımcı olur.
•Denetim ve İzleme
İş güvenliği standartlarına uyumun sürekli olarak denetlenmesi ve izlenmesi, potansiyel riskleri erken aşamada belirleme ve çözüm bulma aşamasında oldukça önemlidir.
Alt işveren ve asıl işveren işin yapılış esnasında kurallara uygun çalışıp çalışılmadığını, kişisel koruyucu donanımların kullanıp kullanılmadığı gibi konularda sorumluluğa sahiptir.
Taşeron
Yapılacak iş eğer asıl işverenin ürettiği mal ve verdiği hizmet süreci içinde ve tamamlayıcı nitelikte değil bu taşeron (3.taraf firma) işi olarak tanımlanır. Taşeronluk kapsamındaki işlere bakım çalışmaları, onarım işlemleri örnek verilebilir.
Taşeron Çalışmalarında Taşeron Firma ve İşi Talep Eden Firma Sorumlulukları
Alt işverenlik çalışmalarını aksine taşeron çalışmalarında, taşeron firma işi talep eden firmanın ürettiği mal ve verdiği hizmet süreci içinde ve tamamlayıcı nitelikte olmadığı, firma yapılacak işin uzmanı olduğu için bu durumda asıl işveren taşeron firmanın kendisidir ve tüm sorumluluk taşeron firmadadır.
İşi talep eden firma sorumlulukları ise şu şekildedir:
•Eser Sözleşmesinin (Anahtar Teslim İş Sözleşmesi) Yapılması ve Önemi
Eser sözleşmesi karşılıklı edimleri içeren bir iş görme sözleşmesidir. Yüklenicinin edimi eseri meydana getirmek ve iş sahibine teslim etmek, iş sahibinin karşı edimi ise teslim edilen eserin bedelini ödemektir. Eser sözleşmesi kapsamında yapılan işlerde işveren yüklenici çalıştıracağı işçilerin iş güvenliğinden bizzat sorumludur. İş güvenliğinin sağlanması için gerekli tüm tedbirleri alacaktır. Bu yükümlülüğün ihlali sonucu gerçekleşen iş kazasında işveren yüklenici kusur oranınca sorumlu tutulacaktır.
•Eğitim ve Yetkinlik
Taşeron (Yüklenici, Müteahhit, 3. Taraf firma) çalışanlarına ait aşağıda belirtilen belgeleri kontrol etmek ile sorumludur.
-Sigortalılık (SGK Girişi, BAĞ-KUR, Son ay hizmet dökümü)
-Temel iş güvenliği eğitimi
-İşe özel kişisel koruyucu donanım zimmet formu
-Ek-2 özet muayene formu
-İşe özgü mesleki eğitim
-Geçici görevlendirme formu
Ayrıca işi talep eden taraf taşeron çalışanlarına kendi alanındaki riskler ve acil durumlar ile ilgili bilgilendirme eğitimi vermelidir.
Alt işveren ve Taşeron İş Güvenliği Yönetim Sürecinde Dijitalleşmenin Önemi
Günümüz iş dünyasında iş güvenliği, işverenlerin ve çalışanların en öncelikli konularından biridir. Özellikle alt işverenler ve taşeronlar gibi dışarıdan hizmet alınan işçilerin iş güvenliği yönetimi, karmaşık ve titizlik gerektiren bir süreçtir. Bu sürecin daha etkin bir şekilde yönetilebilmesi için dijitalleşmenin önemi giderek artmaktadır.
Dijitalleşmenin başlıca katkıları şu şekildedir:
Eğitim ve Bilgilendirme
Dijital platformlar aracılığıyla çalışılacak alana ait iş güvenliği bilgilendirme eğitimleri daha etkin bir şekilde verilebilir. Böylece taşeron firma çalışanları daha alana gelmeden önce eğitimlerini tamamlayabilir dilerseniz sınav da çözebilirler.
Belgelerin Kontrolü ve Arşivi
İşe özgü belgelerin dijital ortamda istenmesi, belgelerin dijital ortamda yüklenmesi, onaylanması ve arşivi oldukça önem arz etmektedir. Belge yönetiminin bir diğer önemi ise alt işveren ya da taşeron çalışanlarının çalışma alanlarına gelmeden önce tüm belge kontrol ve onay işlemlerinin tamamlanmış olmasıdır. Kontrol edilen belgelerin dijital ortamda uzun yıllar boyunca saklanması olası bir hukuki süreçte belgelere ulaşılabilirlik açısından oldukça önemlidir.
Yasal Uyumluluğun Sağlanması
Alt işveren ve taşeron yönetiminde yasal uyumluluğun sağlanması son derece önemlidir. Dijitalleşme, yasal süreçlerin daha etkin bir şekilde takip edilmesini ve uyumun sağlanmasını kolaylaştırabilir.
Daha Etkin Bir İletişim
Dijital platformlar, işverenler ile alt işverenler arasındaki iletişimi kolaylaştırır. Yönetim süreçleri etkin bir şekilde oluşturulduğunda hangi işlemin ne için yapıldığı, hangi belgenin ne için yüklendiği ya da alınması gerektiği gibi süreçlerde iletişim eksikliğine dayanan zaman kaybı ortadan kalkar.
Verimlilik Artışı:
Dijitalleşme, iş süreçlerini otomatikleştirerek verimliliği artırabilir. Örneğin, dijital platformlar aracılığıyla alt işverenler ve taşeronlar arasındaki iletişim ve iş birliği kolaylaşabilir. İşlerin takibi, raporlamaların yapılması ve verilerin paylaşılması gibi süreçler hızlanabilir, bu da genel verimliliği artırır. Birçok uzman alt işveren ve taşeron belge yönetim sürecinde etkin ve yoğun rol oynadığı için dijitalleşme ile uzmanlar sahaya daha fazla vakit ayırabilecektir.
Belge onay süreçlerinde ise eksik ya da uygun olmayan belgeler neticesinde işin ertelenmesi ya da iptali de verimlilik açısından oldukça önemlidir. Dijitalleşmenin amacı bu yönetim sürecini hızlandırarak verimlilik artışını sağlamaktır.